W zdrowym organizmie człowieka powinna zachodzić równowaga hormonalna. Wahania i odchylenia od normy mogą sprzyjać złemu samopoczuciu i nieprzyjemnym objawom. Zaburzenia endokrynologiczne wymagają poszerzonej diagnostyki, aby dogłębnie poznać przyczynę nadmiaru lub niedoboru hormonów. Jednym z zaburzeń, które dotyka około 6% osób poniżej 60 roku życia, jest niedoczynność tarczycy. Poznaj jej przyczyny, a także najczęstsze objawy i sposoby leczenia.
Jakie funkcje pełni tarczyca?
Tarczyca to stosunkowo niewielki narząd w naszym organizmie, który pełni wiele ważnych funkcji, a jego nieprawidłowe działanie będzie skutkowało pogorszeniem samopoczucia i dokuczliwymi objawami. Tarczyca to gruczoł, który znajduje się z przodu szyi. Hormony, które produkuje tarczyca to tyroksyna i trójjodotyronina. Dzieje się to pod wpływem TSH, czyli hormonu tyreotropowego wydzielanego przez przysadkę. TSH kontroluje pracę tarczycy, aby produkowana przez nią ilość hormonów była odpowiednia do zapotrzebowania organizmu. Do funkcji hormonów tarczycy należy m.in.:
- regulacja metabolizmu białek, tłuszczów i węglowodanów,
- regulacja układu nerwowego,
- warunkowanie prawidłowego wzrostu organizmu,
- wpływ na wydzielanie hormonów płciowych,
- utrzymanie równowagi psychicznej,
- wpływ na pracę serca.
Niestety nie zawsze tarczyca pracuje prawidłowo. Może się zdarzyć, że jej hormony wydzielane są w zbyt małej ilości w stosunku do potrzeb i mówimy wtedy o zaburzeniu określanym jako niedoczynność tarczycy.
Przyczyny niedoczynności tarczycy
Niedoczynność tarczycy to stan, w którym gruczoł ten nie wytwarza wystarczającej ilości hormonów, co prowadzi do spowolnienia procesów metabolicznych organizmu. Główną przyczyną tej dolegliwości jest choroba Hashimoto, będąca przewlekłym autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy, gdzie komórki własnego układu immunologicznego niszczą komórki gruczołu. Istnieją jednak także inne czynniki, takie jak choroby zapalne, działania medyczne (np. usunięcie tarczycy, leczenie jodem radioaktywnym), a także wtórna niedoczynność tarczycy spowodowana brakiem tyreotropiny (TSH), hormonu wydzielanego przez przysadkę mózgową, regulującego pracę tarczycy. Trzeciorzędowa niedoczynność tarczycy, związana z uszkodzeniem podwzgórza i niedoborem hormonu, który uwalnia tyreotropinę.
Jak można rozpoznać niedoczynność tarczycy?
Istnieją objawy, które w połączeniu ze sobą przynoszą na myśl podejrzenie pewnych chorób. Podobna sytuacja dotyczy właśnie choroby, jaką jest niedoczynność tarczycy. Pacjenci, którzy zgłaszają się najczęściej do lekarza pierwszego kontaktu, zauważają u siebie:
- zmęczenie i senność,
- zaburzenia pamięci,
- przyrost masy ciała,
- nadwrażliwość na zimno,
- częste zaparcia,
- suchość skóry,
- niskie ciśnienie tętnicze i spowolnienie akcji serca,
- zaburzenia depresyjne.
Jeśli dostrzegasz u siebie wyżej wymienione objawy, to znak, że warto wykonać badania hormonalne w kierunku zaburzeń tarczycy. Nie potrzebujesz skierowania, aby wykonać badania krwi w jednej z placówek Vigor Point. Aby ocenić czy Twoja tarczyca prawidłowo funkcjonuje, warto zbadać następujące parametry:
- TSH (hormon tyreotropowy),
- tyroksyna (FT4),
- przeciwciała przeciwko tyreoperoksydazie (anty-TPO),
- przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie (anty-TG).
Te badania pozwolą Ci potwierdzić lub wykluczyć nie tylko niedoczynność tarczycy, ale także jej nadczynność lub chorobę Hashimoto.
Normy dla hormonów tarczycy – niedoczynność tarczycy
Normy dla hormonów różnią się w zależności od wieku i płci pacjenta. U zdrowych osób poziom TSH mieści się w granicy normy, jeśli nie przekracza 2,5 mIU/l. Zakres prawidłowych wyników to 0,4 mU/l – 4,5 mU/l. Są to jednak bardzo szerokie granice, a wynik TSH powyżej 2,5 mIU/l może świadczyć o niedoczynności tarczycy. Z kolei kobiety w ciąży oraz te, które planują macierzyństwo, nie powinny mieć wyniku TSH przekraczającego 2,0 mIU/l. Jeśli wynik TSH jest podwyższony, a wynik FT4 (wolna tyroksyna) znajduje się w zakresie normy, możemy mieć do czynienia z subkliniczną niedoczynnością tarczycy.
Z kolei obniżone FT4, przy wysokim stężeniu TSH będzie świadczyło o pierwotnej niedoczynności tarczycy. Norma dla hormonu FT4 to 10-35 pmol/l (8-28 ng/l). Obniżony poziom FT4 może być wynikiem nie tylko niedoczynności tarczycy, ale także zapalenia tarczycy, choroby Hashimoto, a także jako reakcja na wycięcie tarczycy lub radioterapię. Jeśli chcesz zbadać poziom hormonów i sprawdzić, czy można u Ciebie zdiagnozować niedoczynność tarczycy – zgłoś się do jednego z ambulatoriów Vigor Point i wykonaj niezbędne badania bez skierowania.
Niedoczynność tarczycy a ciąża
W ciąży niedoczynność tarczycy jest szczególnym zagrożeniem, gdyż nieprawidłowości w funkcjonowaniu tarczycy matki mogą negatywnie wpływać na rozwijający się płód. Niedobór hormonów tarczycy może skutkować poronieniami, przedwczesnym porodem oraz poważnymi zaburzeniami w rozwoju ośrodkowego układu nerwowego u dziecka. Dlatego też kontrola pracy tarczycy i skuteczne leczenie niedoczynności stają się kluczowe w okresie ciąży. Zgodnie z polskimi wytycznymi, normy poziomu hormonu TSH u kobiet w ciąży są inne niż dla pozostałej populacji. Jeśli zmagasz się z niedoczynnością tarczycy i planujesz ciążę, ważne jest, abyś poinformowała o tym swojego ginekologa jeszcze przed rozpoczęciem starania się o dziecko.
Leczenie
W leczeniu niedoczynności tarczycy kluczową rolę odgrywa terapia substytucyjna, opierająca się na dostarczaniu organizmowi hormonu, który mu brakuje. Najczęściej stosowanym preparatem jest lewotyroksyna, syntetyczny odpowiednik naturalnej tyroksyny. Lek przyjmuj na czczo. Zazwyczaj o poranku, w dawce dostosowanej do indywidualnych potrzeb i pod ścisłą kontrolą poziomu hormonów tarczycy, przede wszystkim TSH. W większości przypadków specjalista dostosowuje terapię w sposób, który musi być kontynuowana przez całe życie pacjenta.