Współczesny świat charakteryzuje się szybkim tempem życia. Pracujemy, podróżujemy w biegu, i niestety bardzo często również jemy w pośpiechu. Bez wątpienia nabawia to wiele problemów jelitowych, co przekłada się na ogólne samopoczucie. Pogorszenie trawienia i zmniejszone wchłanianie substancji odżywczych jest konsekwencją zaburzonej równowagi mikrobioty. Takie zaburzenia przewodu pokarmowego występuje raczej rzadko. Do najczęstszych nieprawidłowości należy SIBO. Jest to zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego. Jakie są przyczyny tego stanu i do czego prowadzi nieleczone SIBO?
Czym jest SIBO?
W normalnych warunkach jelito cienkie posiada niewielką ilość bakterii, które są przydatne i wpływają na ogólny dobrostan organizmu. W niektórych sytuacjach może dochodzić do dysbiozy. Zjawisko to polega na zmianach jakościowych oraz lościowych w składzie mikroorganizmów, które zamieszkują jelita. Jeśli ilość bakterii znacznie się zwiększa mówimy o zespole rozrostu bakteryjnego, czyli potocznie nazywanego SIBO.
Przyczyny SIBO
Ryzyko wystąpienia nadmiernego wzrostu bakterii w jelitach:
- Zaburzenia perystaltyki, jak w przypadku zespołu jelita drażliwego, twardziny układowej, cukrzycy (neuropatia cukrzycowa), czy choroby Parkinsona.
- Nieprawidłowości anatomiczne, takie jak zwężenie jelita (spowodowane np. radioterapią), zrosty po operacjach, omijające operacje bariatryczne, lub po zabiegach chirurgicznych, które wymagały usunięcia fragmentu jelita – jak zastawka krętniczo-kątnicza.
- Zaburzenia trawienia związane z chorobami takimi jak przewlekłe zapalenie trzustki czy mukowiscydoza.
- Marskość wątroby lub przewlekła choroba nerek.
- Stosowanie leków, takich jak opioidy lub leki hamujące wydzielanie żołądkowe.
- Niedobory odporności, takie jak niedobór IgA czy zakażenie HIV.
- Inne czynniki, takie jak podeszły wiek czy obecność uchyłków w jelicie cienkim.
Jakie objawy daje zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego?
W wyniku ciągłego wzrostu i namnażania się bakterii w jelicie cienkim dochodzi do powstawania gazów. Są to głównie trzy gazy: metan, wodór i siarkowodór, czego konsekwencją jest zwiększone wydzielanie gazów. Objaw ten wraz z biegunkami, uczuciem sytości, wzdętego brzucha są głównymi objawami pacjentów zmagających się z SIBO. Wśród innych objawów pacjentom nierzadko towarzyszy również zgaga, dyskomfort żołądkowy, a nawet refluks.
Warto zaznaczyć, że objawy zespołu SIBO są zróżnicowane i nie będą identyczne u każdego pacjenta, który ma stwierdzony zespół rozrostu bakterii. Taka różnorodność objawów wynika z różnicy w ilości nadmiaru bakterii oraz obrębu jelita cienkiego, w którym ta norma mikrobiomu została przekroczona. Oprócz typowych objawów SIBO często obserwuje się zaburzone wchłanianie tłuszczy i witamin. Zachwiany może być również metabolizm węglowodanów, co daje efekty drażniące śluzówkę jelita i przykre dolegliwości bólowe.
Podsumowując typowe objawy zespołu SIBO, jakie w pierwszej kolejności są zauważane przez pacjentów to:
- wzdęcia i uczucie pełności,
- zwiększona ilość gazów,
- tłuszczowe lub wodniste biegunki/ zaparcia,
- ból brzucha,
- charakterystyczne przelewanie się w brzuchu,
- nudności,
- odbijanie się.
Jednak objawy zespołu SIBO nie dotyczą jedynie przewodu pokarmowego. Jak już wiesz, w wyniku rozrostu bakterii jelitowych dochodzi do wielu zaburzeń, w tym również do wchłaniania antygenów bakteryjnych, a następnie powstawania kompleksów immunologicznych. Te z kolei, wykorzystując swoje właściwości, mogą namnażać się w organizmie, w dowolnych miejscach. W wyniku tej reakcji dochodzi do zjawisk takich jak zapalenia stawów, zapalenia nerek, czy nawet uszkodzenia wątroby.
Jeśli zauważasz u siebie opisywane objawy, nie lekceważ ich! W zespole SIBO można zaobserwować upośledzenie układu nerwowego, które objawia się bólami głowy, drętwieniem kończyn, uczuciem ciągłego zmęczenia, spadkiem koncentracji, a nawet depresją i zaburzeniami lękowymi. Dzieje się tak na skutek niedoboru żywieniowego, które wynika z utrudnionego wchłaniania składników odżywczych.
Czy mam zespół SIBO?
Jeśli identyfikujesz u siebie opisywane objawy, należy podjąć odpowiednie kroki w kierunku diagnozy, aby móc skutecznie rozpocząć leczenie. Pamiętaj jednak, że nie zawsze objawy muszą sugerować konkretną jednostkę chorobową. Nawet jeśli objawy są łudząco podobne, należy poddać się diagnostyce, aby mieć pewność. Najpopularniejszym sposobem w procesie diagnostyki zespołu SIBO jest oddechowy test wodorowy lub wodorowo-metanowy. Pacjent spożywa roztwór laktulozy, a następnie pobiera się próbki oddechowe, powtarzając czynność kilka razy. Całe badanie trwa kilka godzin, zazwyczaj około 3. Dodatni test oddechowy, czyli zwiększona zawartość gazów, potwierdza tezę rozrostu bakterii w jelicie cienkim.
Inną metodą diagnostyczną jest badanie treści jelitowej. Jest to metoda rzadziej wykonywana, głównie ze względu na wysoką inwazyjność, czasochłonność oraz znacznie wyższe koszty. Jednak takie badanie jest najbardziej wartościowe, ponieważ możemy określić w nim zawartość szczepów bakteryjnych jelita pod względem jakościowym oraz ilościowym. Badanie umożliwia dobranie indywidualnej probiotykoterapii.
Leczenie
Potwierdzona diagnoza wskazuje już tylko jedną drogę – czas rozpocząć leczenie! Podstawową metoda leczenia jest antybiotykoterapia. Dobieramy ją indywidualnie, zgodnie z wynikami testu oddechowego. Nie u wszystkich pacjentów antybiotykoterapia to złoty standard. Czasami wystarczy probiotykoterapia oraz przywrócenie prawidłowego pH w chorym odcinku przewodu pokarmowego. Leczenie zespołu SIBO powinien nadzorować gastroenterolog oraz dietetyk.
Dietetyk może zaproponować dietę low-FODMAP, która w przypadku rozrostu bakterii jelita cienkiego będzie najlepszym wyborem. Dieta skupia się na ograniczeniu produktów o wysokiej zawartości fermentujących oligosacharydów, disacharydów, monosacharydów oraz polioli. Substancje te obecne są głównie w owocach, warzywach, produktach mlecznych, roślinach strączkowych, produktach pszennych i słodzikach.
Jednak zanim przejdziemy do wyboru antybiotykoterapii i zmiany sposobu odżywania, należy pomóc pacjentowi pozbyć się uporczywych objawów, które czasem utrudniają funkcjonowanie. Leczenie objawowe opiera się na poleceniu środków, które będą łagodzily objawy ze strony układu pokarmowego. W związku z tym, stosuje się leki takie jak przeczyszczające, przeciwbiegunkowe, łagodzące uciążliwe wzdęcia i gazy.