Coraz więcej mężczyzn po trzydziestce zastanawia się, czy spadek energii, pogorszenie libido i przewlekłe zmęczenie mogą być wynikiem niedoboru testosteronu. W odpowiedzi na te wątpliwości rośnie zainteresowanie terapią testosteronem (TRT – testosterone replacement therapy). Choć może ona przynieść poprawę jakości życia, nie jest pozbawiona ryzyka. Skutki uboczne testosteronu to temat, który wzbudza wiele emocji i często bywa źle rozumiany. Czy terapia testosteronem to złoty środek na męskie problemy, czy może niepotrzebna ingerencja w gospodarkę hormonalną?
Dlaczego mężczyźni rozważają branie testosteronu
Po 30. roku życia poziom testosteronu zaczyna stopniowo spadać – co może prowadzić do obniżenia libido, spadku energii, trudności z koncentracją, przyrostu tkanki tłuszczowej i pogorszenia samopoczucia. W obliczu tych objawów wielu mężczyzn zaczyna podejrzewać u siebie „niedobór męskości” i szuka szybkiego rozwiązania.
Terapia testosteronem jawi się jako prosty sposób na odzyskanie dawnej formy, pewności siebie i witalności. Dodatkowo w mediach i internecie TRT bywa przedstawiane jako „eliksir młodości”. W rzeczywistości jednak przyczyny objawów bywają złożone, a skutki uboczne testosteronu – realne, jeśli terapia jest stosowana bez jasnych wskazań.
Przeciwwskazania do terapii testosteronem
Aktywna choroba prostaty, bezpłodność, nadkrwistość – sprawdź przeciwwskazania do terapii testosteronem.
Różnice między fizjologicznym a egzogennym testosteronem
Naturalny (endogenny) testosteron produkowany jest przez jądra pod kontrolą osi podwzgórze–przysadka–jądra. Jego wydzielanie ma rytm dobowy i odbywa się pulsacyjnie, co pozwala organizmowi utrzymać równowagę hormonalną. Wspiera funkcje seksualne, produkcję plemników, masę mięśniową i stabilność emocjonalną.
Egzogenny testosteron, podawany z zewnątrz (np. iniekcyjnie lub przez skórę), zaburza ten naturalny mechanizm. Organizm przestaje produkować własny hormon, co może prowadzić do zaniku jąder, spadku płodności i zahamowania spermatogenezy. Dodatkowo, jego działanie jest trudniejsze do kontrolowania i wiąże się z ryzykiem powikłań – takich jak retencja wody, nadkrwistość czy zmienność nastroju. Skutki uboczne testosteronu są więc znacznie częstsze przy jego sztucznej suplementacji.
Fakty i mity o TRT
Mit 1: TRT działa jak doping.
Fakt: Dawkowanie testosteronu w TRT ma na celu uzyskanie poziomu fizjologicznego, a nie nadmiernej stymulacji. To nie jest „legalny anabolik”, ale forma leczenia.
Mit 2: Terapia testosteronem poprawia nastrój u każdego.
Fakt: Poprawa nastroju następuje tylko wtedy, gdy objawy wynikają z rzeczywistego niedoboru. Przy prawidłowym poziomie testosteronu – efekty mogą być żadne lub wręcz odwrotne.
Mit 3: Testosteron niszczy serce.
Fakt: Skutki uboczne testosteronu mogą obejmować podwyższenie hematokrytu i ryzyko zakrzepów, ale ryzyko kardiologiczne zależy od wielu czynników – dawki, wieku pacjenta i chorób współistniejących.
Mit 4: Po TRT nie da się wrócić do naturalnego poziomu.
Fakt: W wielu przypadkach po odstawieniu testosteronu możliwe jest przywrócenie osi HPT (hypothalamic–pituitary–testicular) za pomocą odpowiedniej farmakoterapii.
Kiedy warto, a kiedy nie warto?
- Masz potwierdzony kliniczny niedobór testosteronu
Warto rozważyć terapię, jeśli poziom testosteronu wynosi < 300 ng/dl w co najmniej dwóch porannych pomiarach. - Występują u Ciebie objawy niedoboru
Takie jak obniżone libido, zmęczenie, spadek masy mięśniowej lub zaburzenia erekcji. - Wykluczono inne przyczyny objawów
Depresja, choroby tarczycy czy cukrzyca mogą dawać podobne objawy – należy je wcześniej wykluczyć. - Nie planujesz potomstwa
Egzogenny testosteron może obniżyć płodność – terapia nie jest zalecana, jeśli planujesz dziecko. - Unikaj TRT, jeśli masz prawidłowy poziom testosteronu
Przy braku objawów i prawidłowym poziomie hormonu terapia nie przyniesie korzyści. - Nie stosuj, jeśli jesteś w trakcie leczenia nowotworu prostaty
TRT jest przeciwwskazana przy aktywnym raku prostaty. - Nie stosuj bez konsultacji lekarskiej
Leczenie testosteronem zawsze powinno być prowadzone pod kontrolą specjalisty.
Skutki uboczne testosteronu – co trzeba wiedzieć
Skutki uboczne testosteronu są zróżnicowane i zależą od dawki, formy podania i czasu trwania terapii. Do najczęstszych należą:
- Nadkrwistość – wzrost hematokrytu zwiększający ryzyko zakrzepów.
- Trądzik, przetłuszczanie skóry, łysienie androgenowe.
- Retencja wody – możliwe nadciśnienie.
- Spadek objętości jąder, zmniejszenie produkcji plemników.
- Wzrost ryzyka obturacyjnego bezdechu sennego.
- Zwiększenie agresji lub wahań nastroju.
Warto podkreślić, że skutki uboczne testosteronu można w dużej mierze ograniczyć, jeśli terapia prowadzona jest przez doświadczonego endokrynologa lub androloga, a pacjent regularnie wykonuje niezbędne badania kontrolne. Z kolei leczenie „na własną rękę” lub pod wpływem influencerów – to najprostsza droga do poważnych powikłań.
Przeczytaj także:
Naturalne sposoby na podniesienie testosteronu – alternatywa dla HTZ przy spadku libido, motywacji i masy mięśniowej.
Skutki uboczne testosteronu – kiedy powinny niepokoić?
Niepokojące objawy to m.in.: silne bóle głowy, duszność, znaczny wzrost ciśnienia, zmiany w zachowaniu (agresja, drażliwość), spadek libido mimo terapii czy objawy ginekomastii. W takich przypadkach konieczne jest natychmiastowe odstawienie leku i konsultacja lekarska. Skutki uboczne testosteronu to nie mit – choć u części pacjentów terapia działa korzystnie, nie jest pozbawiona zagrożeń.
Czy zatem testosteron to lek na kryzys wieku średniego czy medyczne wsparcie tam, gdzie organizm naprawdę go potrzebuje?
- https://postepyandrologii.pl/wp-content/uploads/2023/09/PAO-Supplement-1-2023-3.pdf
- https://www.endocrine.org/patient-engagement/endocrine-library/hypogonadism
- https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=774
FAQ
Tak — jeśli terapia testosteronem (TRT) jest prowadzona pod ścisłą kontrolą lekarza, poprzedzona odpowiednią diagnostyką i regularnymi badaniami krwi.
Pierwsza faza terapeutyczna trwa zwykle 3–6 miesięcy — to czas adaptacji i dopasowania dawki przez lekarza . Pełne efekty, w tym zmiany składu ciała i stabilizacja hormonalna, rozwijają się w ciągu kilku miesięcy do roku.
Często tak — u mężczyzn z trwałym hipogonadyzmem (np. po uszkodzeniu osi HPT, operacjach, starzeniu), TRT zwykle kontynuuje się przez całe życie jako terapia substytucyjna. W wybranych przypadkach przejściowego niedoboru hormonów TRT może być stosowana czasowo, ale decyzję podejmuje lekarz indywidualnie.