Wskaźnik OB (Odczyn Biernackiego), znany również jako wskaźnik opadania erytrocytów, to jedno z prostszych i najczęściej wykonywanych badań laboratoryjnych krwi. Nazwa pochodzi od nazwiska polskiego lekarza, Edmunda Biernackiego, który w 1897 roku opisał to zjawisko. OB mierzy szybkość, z jaką erytrocyty (czerwone krwinki) opadają na dno probówki w ciągu określonego czasu, zazwyczaj jednej godziny. Wynik tego badania pozwala ocenić, czy w organizmie toczy się proces zapalny, a także dostarcza informacji o możliwych schorzeniach.
OB jest wyrażane w milimetrach na godzinę (mm/h) i oznacza, ile milimetrów erytrocyty opadły na dno probówki w ciągu 60 minut. Wyższy wskaźnik OB może wskazywać na obecność stanu zapalnego, infekcji, choroby autoimmunologicznej lub nowotworu, natomiast niskie OB występuje rzadziej i może mieć mniej istotne klinicznie znaczenie.
Jak przebiega badanie OB?
Badanie OB jest bardzo proste. Do wykonania testu potrzebna jest próbka krwi pobrana od pacjenta, najczęściej z żyły w zgięciu łokciowym. Próbkę krwi umieszcza się w specjalnej probówce, a następnie monitoruje się opadanie erytrocytów w czasie. Wynik jest mierzony po jednej godzinie.
Opadanie erytrocytów zachodzi naturalnie pod wpływem grawitacji, jednak tempo tego procesu zależy od wielu czynników, między innymi od składu białek we krwi. Białka, które pojawiają się w większych ilościach podczas stanu zapalnego (np. fibrynogen), zwiększają tendencję erytrocytów do zlepiania się w tak zwane rulony, co powoduje ich szybsze opadanie.
Czynniki wpływające na wynik OB
Na wynik OB wpływa wiele czynników, zarówno fizjologicznych, jak i patologicznych. Do czynników fizjologicznych należą wiek, płeć oraz cykl menstruacyjny u kobiet. Z wiekiem wskaźnik OB naturalnie rośnie, dlatego u osób starszych wyższe wyniki są normalnym zjawiskiem. Z kolei kobiety mają zazwyczaj nieco wyższe wartości OB niż mężczyźni, co związane jest z różnicami hormonalnymi oraz ilością erytrocytów we krwi.
Podstawową rolę w przyspieszeniu opadania erytrocytów odgrywają białka ostrej fazy, takie jak fibrynogen czy białko C-reaktywne (CRP), które pojawiają się w większych ilościach podczas stanów zapalnych i infekcji. Ich obecność powoduje, że erytrocyty łatwiej tworzą agregaty, co skutkuje szybszym opadaniem.
Normy OB
Różnią się w zależności od wieku i płci pacjenta. Zazwyczaj normy te prezentują się następująco:
- Dla mężczyzn poniżej 50 roku życia: 3-10 mm/h
- Dla mężczyzn powyżej 50 roku życia: 3-20 mm/h
- Dla kobiet poniżej 50 roku życia: 3-12 mm/h
- Dla kobiet powyżej 50 roku życia: 3-30 mm/h
Wartości te mogą się nieznacznie różnić w zależności od laboratorium, w którym wykonuje się badanie, jednak ogólnie przyjęte są podobne zakresy. Wyższe wartości OB niekoniecznie oznaczają poważną chorobę, ale wymagają dalszych badań w celu wykluczenia możliwych schorzeń.
Co oznaczają wyniki OB?
Wyniki OB dostarczają ogólnych informacji o stanie zdrowia pacjenta, ale nie są diagnostyczne same w sobie. Wysoki wskaźnik OB może wskazywać na obecność stanów zapalnych, chorób autoimmunologicznych, nowotworów, infekcji bakteryjnych. Ponadto schorzeń reumatologicznych, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów.
Do najczęstszych przyczyn podwyższonego OB należą:
- Infekcje: zarówno bakteryjne, jak i wirusowe. Wysokie OB może być jednym z pierwszych sygnałów ostrzegawczych przy zakażeniach, zwłaszcza przewlekłych.
- Choroby autoimmunologiczne: takie jak toczeń rumieniowaty układowy, reumatoidalne zapalenie stawów czy zapalenie naczyń, które powodują przewlekłe stany zapalne.
- Nowotwory: niektóre rodzaje raka, zwłaszcza nowotwory układu limfatycznego, takie jak chłoniaki, mogą powodować podwyższenie OB.
- Anemia: niskie stężenie hemoglobiny i erytrocytów we krwi może powodować wzrost OB, zwłaszcza w przypadku niedokrwistości związanej z przewlekłymi chorobami.
- Ciąża: Wskaźnik OB jest naturalnie podwyższony u kobiet w ciąży, szczególnie w trzecim trymestrze, co nie jest uważane za patologiczne.
Pamiętaj, że samo podwyższone OB nie daje możliwości, postawienia diagnozy. Zazwyczaj wynik ten jest interpretowany w kontekście innych badań laboratoryjnych, objawów klinicznych i wywiadu medycznego pacjenta.
Wynik – obniżone OB
Obniżone OB jest zjawiskiem znacznie rzadszym i zwykle nie ma tak istotnego znaczenia klinicznego jak podwyższone. Może występować w przypadku:
- Policystemii: czyli nadmiernej ilości czerwonych krwinek, co utrudnia ich opadanie.
- Chorób wątroby: takich jak marskość, które wpływają na produkcję białek krwi, zmieniając opadanie erytrocytów.
- Chorób nerek: które mogą powodować zmiany w składzie krwi, również wpływając na wskaźnik OB.
Wynik OB a inne badania
Chociaż OB jest przydatnym wskaźnikiem, to nie jest testem specyficznym dla żadnej konkretnej choroby. Dlatego często wykonuje się go w połączeniu z innymi badaniami laboratoryjnymi, takimi jak CRP (C-reactive protein), morfologia krwi, testy funkcji wątroby czy nerek, a także specyficzne badania serologiczne, które mogą pomóc w identyfikacji konkretnej patologii.
CRP jest często preferowanym markerem w diagnostyce ostrych stanów zapalnych. Jego poziom wzrasta szybciej i jest bardziej czuły na zmiany chorobowe niż OB. Niemniej jednak OB nadal pozostaje ważnym badaniem, zwłaszcza w monitorowaniu przewlekłych schorzeń.