Czym jest niepłodność?
O niepłodności mówimy, kiedy pary nie mogą zajść w ciążę po roku regularnego współżycia bez stosowania żadnych metod antykoncepcyjnych. W przypadku kobiet powyżej 35. roku życia lub par, u których występują czynniki ryzyka, takie jak choroby układu rozrodczego, okres ten może być skrócony do 6 miesięcy. Niepłodność może dotyczyć zarówno kobiet, jak i mężczyzn, a przyczyny mogą być różnorodne. Dzisiejszy rozwój medycyny umożliwia różne metody diagnozowania i leczenia niepłodności, w tym badania diagnostyczne, leki, procedury medyczne oraz techniki wspomaganego rozrodu, takie jak in vitro. Dowiedz się więcej jakie są najnowsze badania nad niepłodnością u kobiet.
Przyczyny niepłodności u kobiet
Najczęstszą przyczyną niepłodności kobiet są niedrożność jajowodów oraz zaburzenia hormonalne. Do pozostałych przyczyn zaliczamy:
- zaburzone funkcje jajników,
- trwałe uszkodzenie jajowodów lub ich brak,
- PCOS (zespół policystycznych jajników),
- zaburzenia gospodarki hormonalnej,
- zaburzenia owulacji (a nawet jej brak),
- endometrioza.
Warto także wspomnieć o czynnikach zewnętrznych, które mogą mieć znacząco podnieść ryzyko wystąpienia niepłodności:
- palenie tytoniu,
- leki,
- nadmierne spożywanie alkoholu,
- przebyte operacje,
- zła dieta,
- przewlekły stres.
Rodzaje niepłodności u kobiet
Klinicznie wyróżnia się dwa rodzaje niepłodności: sterilitas oraz infertilitas. Pierwszy termin, który odnosi się do trwałej niemożności zajścia w ciążę, podzielić można na niepłodność pierwotną i wtórną. O niepłodności pierwotnej mówi się w sytuacji, gdy kobieta nigdy wcześniej nie była w ciąży, zaś o niepłodności wtórnej – gdy kobieta była już w ciąży zakończonej porodem lub poronieniem. Infertilitas to rodzaj niepłodności, który wynika z problemu związanego z utrzymaniem i donoszeniem ciąży.
Diagnostyka ułatwia wybór badania nad niepłodnością
Podstawowym badaniem przeprowadzanym w celu wykrycia genezy niepłodności u kobiet jest wywiad lekarski, którego elementarnymi składnikami są:
- ogólny stan zdrowia z uwzględnieniem stosowanych leków lub uzależnień,
- wywiad ginekologiczny, zawierający informacje dotyczące częstotliwości krwawień miesiączkowych lub ich ewentualnego braku;
- wywiad położniczy, który dotyczy kobiet będących już wcześniej w ciąży;
- informacje na temat przebytych zabiegów chirurgicznych, występujących wcześniej chorób lub stanów zapalnych, z szczególnym uwzględnieniem dróg rodnych i obszarów miednicy mniejszej.
Informacje uzyskane przez lekarza w trakcie wywiadu stanowią więc furtkę do postawienia wstępnej diagnozy niepłodności, która to następnie będzie szukała swojego potwierdzenia w badaniach diagnostycznych.
Kolejną, nie mniej ważną procedurą w diagnostyce niepłodności kobiet jest badanie przedmiotowe z uwzględnieniem metod obrazowych. Na szczególną uwagę zasługuje tu badanie ultrasonograficzne (USG), które wykonuje się w celu sprawdzenia ewentualnych nieprawidłowości anatomicznych w obrębie narządów rodnych. Wariantem badania USG jest tzw. SONO-HSG, czyli ultrasonograficzna histerosalpingografia. Jego podstawą jest obserwacja kształtu i wielkości jamy macicy oraz przepływu uprzednio podanego kontrastu przez jajowody.
Badania nad niepłodnością – po pierwsze cytologia!
Jedno z podstawowych badań w diagnostyce niepłodności oraz zmian nowotworowych w obrębie narządów rodnych kobiet. Polega na pobraniu wymazu z części pochwowej szyjki macicy, a następnie poddaniu go analizie pod mikroskopem, w celu wykrycia ewentualnych zmian w obrębie komórek nabłonka.
Nowocześniejszą alternatywą dla tradycyjnego badania cytologicznego jest cytologia płynna LBC. Różnica polega na użyciu specjalnego, płynnego podłoża – powoduje to znaczne zmniejszenie ryzyka uszkodzenia komórek oraz, dzięki możliwości wykrycia większej ilości komórek, wynik badania jest dokładniejszy.
Badanie AMH
Hormon anty-Mullerowski jest hormonem wytwarzanym u kobiet przez jajniki, dzięki czemu stanowi świetny materiał do badań nad niepłodnością. Laboratoryjne oznaczenie stężenia tego hormonu może dostarczyć informacji dotyczących nie tylko niepłodności, ale i wystąpienia ewentualnego zespołu policystycznych jajników.
Pozostałe badania nad niepłodnością kobiet
Badania hormonalne
W diagnostyce niepłodności u kobiet ważną rolę odgrywają niektóre hormony, a oznaczenie ich stężeń może dostarczyć wiele ważnych informacji:
- gonadotropiny – FSH i LH
- estrogeny i progesteron
- prolaktyna
- hormony tarczycy – TSH, T3 oraz T4 (tzw. profil tarczycowy).
Badania immunologiczne
Niejednokrotnie zdarza się, że to właśnie czynniki immunologiczne mogą wpływać na problemy z zajściem w ciążę lub jej donoszeniem. Tego typu badania pozwalają wykryć między innymi zespół antyfosfolipidowy, który, wedle szacunków, odpowiada za około 5% poronień. Diagnostyka immunologiczna opiera się na oznaczaniu konkretnych przeciwciał – markerów specyficznych dla występowania niektórych schorzeń, np. obecność przeciwciał antykardiolipinowych może świadczyć o wystąpieniu zespołu antyfosfolipidowego.
Badania genetyczne
Przyczyną problemów z niepłodnością lub utrzymaniem ciąży mogą być także nieprawidłowości chromosomalne. Na tym aspekcie skupiają się właśnie badania genetyczne.
Badania bakteriologiczne
Niekiedy to zaburzenia w obrębie flory bakteryjnej pochwy mogą dostarczyć problemów związanych z niepłodnością. Za tego typu trudności najczęściej odpowiedzialne są Chlamydia trachomatis i Ureaplasma urealyticum. W celu wykrycia lub wykluczenia zaburzeń etiologii bakteryjnej wykonuje się zazwyczaj wymaz z pochwy i szyjki macicy.
Badanie PCT śluzu szyjkowego
Czasami brak dwóch kresek na teście ciążowym może wynikać z jakości wydzieliny szyjkowej podczas dni płodnych. W celu diagnostyki wydzieliny wykonuje się badanie PCT, które polega na analizie aktywności plemników w śluzie. Materiałem do badania jest śluz szyjkowy po około 12 godzinach od współżycia. Warto pamiętać, że badanie wykonuje się tylko i wyłącznie w przypadku, gdy partner ma nasienie o dobrych parametrach.
Leczenie niepłodności
Podstawą do wyboru skutecznego i najmniej inwazyjnego sposobu leczenia niepłodności jest znajomość jej genezy. Czasem wystarczy wyleczenie towarzyszącego procesu chorobowego, który utrudnia zajście w ciążę. Wśród metod leczenia niepłodności można wyróżnić:
- Stymulację owulacji,
- Stymulację spermatogenzy (w przypadku niepłodności mężczyzn),
- Zabiegi chirurgiczne, mające na celu udrożnienie układu rozrodczego,
- Inseminacje domaciczne,
- Zapłodnienie pozaustrojowe – In Vitro,
- Terapie hormonalne.
W przypadku niepłodności pochodzenia immunologicznego z nadreaktywnością układu odpornościowego, coraz większą popularność zyskuje Intralipid.
Należy pamiętać, że po wykonaniu odpowiednich badań przyczyna niepłodności może wciąż być niejednoznaczna. Takie sytuacje wymagają podejścia wielodyscyplinarnego, z udziałem między innymi ginekologa, endokrynologa czy specjalisty ds. niepłodności.