Nowotwory stanowią w Polsce drugą przyczynę zgonów, zaraz po chorobach układu krążenia. Wg Krajowego Rejestru Nowotworów, w 2018 roku diagnozę choroby nowotworowej postawiono aż 167 tysiącom pacjentów. Liczba zachorowań na nowotwory rośnie z każdym kolejnym rokiem i szacuje się, że w 2025 może osiągnąć nawet 175 tysięcy. W Polsce żyje obecnie około 1,17 MILIONA pacjentów z nowotworem zdiagnozowanym w przeciągu ostatnich 15 lat. Uleczalność choroby nowotworowej zależy przede wszystkim od rodzaju nowotworu, stanu pacjenta, ale także od szybko postawionej diagnozy. Niektóre nowotwory nie dają początkowo alarmujących objawów, dlatego najlepszym sposobem na wczesne wykrycie raka jest wykonanie oznaczenia we krwi stężenia markerów nowotworowych. Markery nowotworowe – kiedy należy je zbadać?
Czym są markery nowotworowe?
Mianem markerów nowotworowych nazywamy specyficzne białka, antygeny lub enzymy, które są produkowane przez tkankę nowotworową, lub przez organizm pacjenta, jako odpowiedź układu odpornościowego na pojawienie się nowotworu. Markery mogą być obecne we krwi, moczu lub w pobranych wycinkach tkanek. Oznaczanie we krwi markerów nowotworowych ma znaczenia dla wykrywania i rozpoznania nowotworu. Stężenie tych wskaźników może również obrazować stopień zaawansowania choroby nowotworowej. Nie każdy pacjent zdaje sobie sprawę, kiedy należy zbadać stężenie markerów nowotworowych. Podnoszenie świadomości społecznej jest niezbędne, aby zwiększać wykrywalność nowotworów na wczesnym etapie.
Kiedy zbadać markery nowotworowe?
Nasz obecny styl życia wpływa niestety na rosnącą zachorowalność na nowotwory. Jednak rosnąca liczba zdiagnozowanych pacjentów może być także powiązana z rosnącą świadomością społeczeństwa na temat badań profilaktycznych (np. cytologia, kolonoskopia itp.), a także wykorzystania markerów nowotworowych. Należy jednak pamiętać, że wskaźników tych nie powinniśmy oznaczać rutynowo u pacjentów bez żadnych objawów chorobowych. Kiedy zatem wykonujemy pomiary stężeń markerów nowotworowych?
Lekarz może zalecić wykonanie badań w kierunku wykrycia markerów nowotworowych, jeśli występują u Ciebie objawy chorobowe wskazujące na rozwijającą się chorobę nowotworową. Takie badania mogą być również potrzebne, jeśli możesz być obciążony genetycznie, czyli w Twojej rodzinie występują zachorowania na nowotwory. Kolejnym powodem wykonania oznaczenia markerów nowotworowych jest przejście operacji wycięcia guza. Ocena stężenia tych wskaźników pozwala na ocenę czy nowotwór został usunięty w całości i czy nie doszło do rozwoju przerzutów.
Rodzaje markerów nowotworowych – o czym mówią?
W zależności od dopasowania objawów pacjenta do konkretnego układu bądź narządu możemy zalecić wykonanie odpowiedniego pakietu badań. Markery nowotworowe mogą być specyficzne dla danego nowotworu, a niektóre z nich obejmują grupę zmian rakowych różnych narządów. Poniżej przedstawiamy najczęściej wykorzystywane w badaniach markery nowotworowe:
– HCG – czyli ludzka gonadotropina kosmówkowa. Składa się z dwóch podjednostek – alfa oraz beta, z czego najczęściej korzystamy z oznaczania podjednostki beta. Wzrost stężenia beta-HCG występuje fizjologicznie u kobiet ciężarnych. Jego wzrost poza ciążą może jednak wskazywać na rozwój raka kosmówki, raka jajników oraz nowotworów zarodkowych. Wydawać by się mogło, że jest to marker poszukiwany tylko w organizmach kobiecych, jednak jego obecność u mężczyzn może być oznaką rozwijającego się nowotworu jądra.
– PSA, czyli swoisty antygen sterczowy – jest to substancja glikoproteinowa, specyficzna dla komórek nabłonkowych kanalików gruczołowych prostaty. Wzrost tego markera jest charakterystyczny dla złośliwego nowotworu gruczołu krokowego. Rośnie również w przypadku rozwoju gruczolaków, czyli nowotworów niezłośliwych.
– CEA, czyli antygen karcynoembrionalny. Występuje fizjologicznie w organizmie, będąc białkiem błon komórkowych w okresie rozwoju płodowego. Jednak po urodzeniu antygen ten nie jest wytwarzany lub powstaje w niewielkich ilościach. Podwyższenie jego stężenia zazwyczaj świadczy o rozwoju raka jelita grubego, jednak może również wskazywać na raka trzustki, żołądka, płuc, pęcherza moczowego czy raka piersi. Wykrycie tego markera może być także wskaźnikiem obecnej marskości wątroby.
– AFP, czyli substancja wytwarzana fizjologicznie w trakcie życia płodowego, jednak tak jak w przypadku CEA, po urodzeniu organizm traci zdolność jej wytwarzania. Obecność tego markera w organizmie może wskazywać na raka wątroby. Niekiedy jest także wskaźnikiem rozwoju nowotworów jąder lub jajników.
Markery nowotworowe – rodzaje antygenów nowotworowych
– CA 125, czyli antygen nowotworowy 125 – fizjologicznie powstaje dzięki komórkom nabłonka jam ciała w życiu płodowym, a po urodzeniu w komórkach nabłonka otrzewnej, opłucnej czy osierdzia. U kobiet można go znaleźć w układzie rodnym, czyli jajowodach, endometrium oraz śluzówce szyjki macicy. Podwyższone stężenie CA 125 jest wskaźnikiem choroby nowotworowej jajnika, ale także może świadczyć o raku płuca, piersi czy sugerować stany zapalne w obrębie miednicy mniejszej.
– CA 15-3, czyli antygen nowotworowy CA 15-3, będący glikoproteiną błon śluzowych. Przy wzroście tego wskaźnika możemy podejrzewać nowotwór piersi.
– CA 19-9, czyli antygen nowotworowy 19-9. W niewielkich ilościach może występować u osób zdrowych. Jego znaczny wzrost najczęściej sugeruje nowotwory przewodu pokarmowego, zwłaszcza raka trzustki. CA 19-9 jest również przydatnym wskaźnikiem w diagnostyce niektórych nowotworów złośliwych – raka pęcherzyka żółciowego lub raka jelita grubego. Jego podwyższone stężenie może także wskazywać na rozwój chorób nienowotworowych jak marskość wątroby lub zapalenie trzustki.
– Antygen SCC-Ag, to płaskonabłonkowy antygen nowotworowy. Jak sama nazwa wskazuje, jego obecność sugeruje raka płaskonabłonkowego. Może świadczyć o obecności raka sromu lub szyjki macicy, raka płuc, przełyki, a także głowy i szyi. Może występować we krwi osób zdrowych, jednak w bardzo niewielkich stężeniach. Wzrost jego stężenia występuje również w przypadku innych chorób płuc, w chorobie Leśniowskiego-Crohna oraz w stanach zapalnych skóry jak egzema czy łuszczyca.
Rak tarczycy – jakie markery nowotworowe?
– Tyreoglobulina – marker służący ocenie stopnia rozwoju raka tarczycy, rzadziej jego diagnozie. Za jego pomocą możemy ocenić skuteczność leczenia choroby, a także wykryć ewentualne nawroty.
– Kalcytonina – czyli hormon syntetyzowany przez komórki C tarczycy. Jego produkcja w organizmie rośnie, kiedy mamy do czynienia z rozwijającym się rakiem rdzeniastym tarczycy.
Zobacz także: Oferta badań krwi w Vigor Point
Markery nowotworowe – normy i interpretacja wyników
Każdy z markerów nowotworowych cechuje się własnymi normami. Każdy uzyskany wynik powinniśmy skonsultować ze specjalistą. Tak jak nie zawsze brak obecności markera we krwi będzie świadczył o całkowitym zdrowiu, tak samo jego podwyższone stężenie nie zawsze idzie w parze z chorobą nowotworową. W niektórych przypadkach wzrost stężenia markerów nowotworowych może być wynikiem stanu zapalnego nerek, wątroby czy trzustki. Interpretacja wyników przez lekarza pozwoli na zalecenie kolejnych badań lub wdrożenie odpowiedniego leczenia.
Jak się przygotować do badania markerów nowotworowych?
W zależności od rodzajów markerów, które będą poszukiwane, a także od rodzaju próbki, przygotowanie do badania może się nieco różnić. Najważniejsze jest, aby do badania zgłosić się bez objawów infekcji oraz bez gorączki. Najlepiej przez około 2-3 dni przed badaniem zachować wstrzemięźliwość od alkoholu i innych używek. Zwłaszcza w przypadku oznaczaniu PSA (swoistego antygenu sterczowego) konieczne jest zrezygnowanie z ejakulacji na minimum 24 godziny przed badaniem. W przypadku oznaczania markerów nowotworowych we krwi najczęściej zaleca się wykonanie pomiaru na czczo. Zwłaszcza jeśli jednorazowo planujemy oznaczyć więcej wskaźników, poza markerami nowotworowymi.
Oznaczenie poziomu markerów w moczu również wymaga zachowania odpowiednich zasad. Zaleca się dostarczenie do laboratorium próbki moczu porannego, pobranego ze środkowego strumienia. Przed oddaniem moczu należy podmyć okolice intymne, a próbkę należy oddać do sterylnych pojemników (dostępnych w każdej aptece).
Wykonując oznaczenie markerów nowotworowych w Vigor Point, nie potrzebujesz skierowania od specjalisty. W naszej ofercie poza pakietami badań, znajdziesz także pojedyncze badania krwi. Możesz oznaczyć tylko te wskaźniki, których potrzebujesz – bez konieczności wybierania całego pakietu. Zadbaj o swoje zdrowie i zapisz się na badania już dzisiaj! Pamiętaj, że wczesne wykrycie nowotworu to zwiększona szansa na całkowite wyleczenie!
Umów się na wizytę w jednej z naszych placówek – numery telefonów oraz adresy znajdziesz w zakładce KONTAKT.