Zarówno w sporcie jak i w pracy, nietrudno doprowadzić do obciążenia wybranych części układu mięśniowo-szkieletowego. W przeciwieństwie do urazów i kontuzji spowodowanych nagłym zdarzeniem, do przeciążeń dochodzi zwykle na przestrzeni dłuższego czasu. Stąd trudno odpowiednio wcześnie je zdiagnozować i zapobiec poważniejszym zmianom.
Czym dokładnie są zespoły przeciążeniowe układu ruchu, jak się objawiają i co możesz zrobić, by im zapobiec?
Czym są zespoły przeciążeniowe układu ruchu?
Zespoły przeciążeniowe, czyli nabyte zespoły dysfunkcji układu mięśniowo-szkieletowego to efekt braku równowagi pomiędzy wytrzymałością tkanek, a obciążeniami, którym są poddawane. Choć na wytrzymałość mięśni, ścięgien, więzadeł, kości i chrząstek mogą mieć wpływ odziedziczone po rodzicach geny, to i tak masz ogromne możliwości, by odpowiednio o nie zadbać zarówno w wieku dojrzewania, jak i w dorosłym życiu.
Do obciążeń możesz doprowadzać zarówno w pracy i to nie tylko tej wymagającej dźwigania ciężkich przedmiotów, ale również siedzącej, gdy wiele godzin spędzasz za biurkiem, jak i uprawiając wybraną dyscyplinę sportu. Przekraczając fizyczną wydolność poszczególnych elementów ruchu, często nieświadomie doprowadzasz do znacznego ograniczenia ich sprawności.
Czynniki ryzyka
Do najczęstszych przyczyn zespołów przeciążeniowych należą zarówno zbyt duże obciążenia, jak i powtarzalność danej czynności. Zwykle dotyczą one różnych obszarów i części ciała, w zależności od wykonywanej pracy, czy rodzaju codziennej aktywności. Do przeciążenia może dojść w wyniku:
- wymuszania pozycji szyi, łokci, rąk, ramion oraz pleców – gdy unosisz ręce powyżej barków, często unosisz je ponad głowę, twoja szyja przez dłuższy czas zgięta jest pod kątem większym niż 45° lub pochylony jest pod tym kątem Twój tułów,
- pracy rąk – używania dużej siły do trzymania ciężkich przedmiotów samymi palcami lub rzeczy, które nie są na niczym oparte,
- dużej powtarzalności ruchów – podobnych i z częstotliwością co kilka sekund,
- częstego i długotrwałego korzystania z klawiatury,
- częstego uderzania – na przykład młotkiem lub kolanem,
- podnoszenia ciężkich przedmiotów – przyjmując przy tym niewłaściwą i niewygodną pozycję ciała oraz robiąc to często w przypadku przedmiotów o niższej wadze,
- używania narzędzi wibrujących – zarówno tych o umiarkowanym poziomie wibracji, jak w przypadku szlifierek czy piaskarek oraz o wysokim poziomie wibracji, których źródłem są wiertarki udarowe oraz piły łańcuchowe.
Najczęstsze objawy i rodzaje zespołów przeciążeniowych układu ruchu
Do najczęstszych objawów należy ból, ale może też pojawiać się drętwienie, mrowienie oraz uczucie sztywności. Jeśli jednak nie znika po ustaniu obciążenia, a sytuacja trwa przez jakiś czas, powinieneś zgłosić się do ortopedy. Tego rodzaju objawy mogą bowiem prowadzić do zmian zwyrodnieniowych w układzie mięśniowo-szkieletowym.
Gdy chodzi o rodzaje zespołów przeciążeniowych, należą do nich między innymi:
- łokieć tenisisty i golfisty,
- zespół cieśni nadgarstka,
- zespoły bólowe kręgosłupa odcinka lędźwiowego i szyjnego,
- neuralgia Mortona,
- tendinopatia ścięgna Achillesa,
- zespół cieśni kanału Guyona,
- zespół stożka rotatorów.
Zespoły przeciążeniowe układu ruchu – jak im zapobiegać
Profilaktyka jest zawsze skuteczniejszą metodą zachowania zdrowia, niż najlepsze formy leczenia. Dlatego powinieneś zwrócić uwagę na to wszystko, co może obciążać twój układ szkieletowo-mięśniowy, by w porę zapobiec przeciążeniom.
Jeśli chcesz ich uniknąć, pamiętaj, aby:
- podnosić ciężary w odpowiedni sposób (przyjmując właściwą pozycję, niosąc przedmiot blisko ciała, wstają z pozycji przysiadu lub klęku itp.), a jeśli to możliwe rozkładać ich ciężar na przykład wkładając część do plecaka,
- unikać długiego siedzenia w jednej pozycji, z ciałem pochylonym do przodu oraz stania (gdy tylko masz możliwość, oprzyj jedną stopę lub kolano na krześle albo innej powierzchni, która jest nieco wyżej),
- robić przerwy w trakcie wykonywania monotonnych czynności,
- kontrolować masę swojego ciała, gdyż otyłość nie tylko prowadzi do groźnych chorób, ale też niepotrzebnie obciąża Twoje stawy.
Sposoby leczenia
Najczęstszą i pierwszą formą leczenia, jaką może wybrać ortopeda w przypadku, gdy zmiany nie są zbyt zaawansowane, jest leczenie zachowawcze. Jego głównym celem jest przywrócenie prawidłowej funkcji mięśni i stworzenie optymalnych warunków do regeneracji. Wszystko to odbywa się przy ścisłej współpracy z fizjoterapeutą. Jeśli lekarz uzna to za wskazane, może zaproponować Ci skorzystanie z jednego z zabiegów iniekcji dostawowych i okołostawowych osoczem lub fibryną bogatopłytkową.